موتور برق تجهیزی است که انرژی مکانیکی حاصل از عملکرد موتور احتراقی را توسط ژنراتور به انرژی الکتریسیته تبدیل می کند. امروزه برای استفاده از وسایل برقی در فضاهایی خارج از بافت شهری مانند ویلاها، باغ ها، استخر و آب نماها که از شبکه سراسری برق بی بهره می باشند از موتوربرق استفاده می شود. در زمان قطع برق شبکه سراسری نیز برای تامین برق اضطراری دستگاه های کوچک یا خانه های مسکونی، مطب پزشکان و موارد مشابه، موتوربرق مورد استفاده قرار می گیرد. در این محتوا به موتور برق کوچک و قابل حمل پرداخته ایم، در عمل موتور برق و موتور ژنراتور هر دو یک محصول می باشند اما به این دلیل که در میان مخاطبین، نوع پرتابل آن به موتوربرق مشهور است، هر دو به صورت جدا توضیح داده شده اند، هر دو این محصولات موتور ژنراتور بوده و همانطور که از نامشان مشخص است دارای یک موتور و ژنراتور می باشند و وظیفه تولید نیروی الکتریسیته یا برق را بر عهده دارند.
انواع موتور برق
موتور برق ها را می توان بر اساس چهار متغیر دسته بندی کرد:
۱- سوخت
یکی از موارد ضروری و مهم برای خرید موتور برق انتخاب سوخت آن است. موتوربرق از لحاظ سوخت به سه دسته تقسیم می شود:
- موتور برق دیزلی یا گازوئیلی (Diesel Generator)
- موتور برق بنزینی (Gasoline Generator)
- موتور برق گازی (Gas Generator)
- گاز شهری CNG
- گاز مایع LPG
- موتور برق نفتی بنزینی (موتور برق دوگانه سوز)
۲- مکانیزم راه اندازی (روشن و خاموش شدن موتور برق)
- مکانیزم راه اندازی دستی یا هندلی: این مکانیزم اکثرا در موتور برق های بنزینی کوچک استفاده می شود و همان طور که از نامش مشخص است نیاز به نیروی انسانی دارد.
- مکانیزم راه اندازی استارتی: یک مکانیزم راه اندازی الکتریکی است که معمولا در موتور برق های بزرگ استفاده شده و پس از چرخاندن سوئیچ انرژی ذخیره شده در باتری، باعث روشن شدن موتور برق می شود. لازم به ذکر است که در تمامی موتور برق ها سیستم هندلی وجود دارد و در برخی از سیستم های راه اندازی موتور برق ها تلفیقی از مکانیزم راه اندازی استارتی و هندلی (دستی) می باشد.
- مکانیزم راه اندازی امرجنسی یا ATS (تابلوی امرجنسی): در این مکانیزم زمانی که برق قطع می شود تابلو به موتور برق فرمان روشن شدن می دهد. پس از گذشت حدود ۱۰ ثانیه به صورت اتوماتیک موتور برق روشن شده و جریان الکتریسیته را وارد مدار می کند. این مکانیزم در ساختمان ها و مکان هایی که نیاز به وصل سریع برق اضطراری دارند مورد استفاده قرار می گیرد مانند مطب ها، فروشگاه ها، سالن های ورزشی و مراکز صنعتی کوچک و غیره.
۳- شاسی
موتور برق ها از لحاظ شاسی به دو دسته کانوپی دار و بدون کانوپی (اوپن) تقسیم می شود.
کانوپی یا اتاق سایلنت چیست و چه ضرورتی دارد؟
کانوپی به محفظه ای گفته می شود که برای جلوگیری از صدا های ناشی از موتور برق مورد استفاده قرار می گیرد که به اصطلاح، به آن اتاق سایلنت هم گفته می شود. ضرورت استفاده از کانوپی به علت صدای زیاد موتور برق ها، مخصوصا موتوربرق های بزرگ که می توانند یک منبع آلودگی صوتی باشند بیشتر احساس می گردد و دستگاه را تبدیل به موتور برق سایلنت می کند. وجود کانوپی در موتور برق در مکان هایی مانند ساختمان ها و مجتمع های مسکونی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۴- ولتاژ خروجی
هنگامی که صحبت از برق می شود امکان ندارد بحثی از تک فاز و سه فاز بودن در میان نباشد. در هنگام خرید موتور برق، با این موضوع مواجه می شویم که موتور برق های تک فاز مناسب هستند یا سه فاز. این دوگانگی در انتخاب، مربوط به تفاوت برق متناوبی هست که داریم.
در وهله اول نیاز ما در انتخاب موتوربرق ولتاژ خروجی مورد استفاده ما است. برای کار های کوچک و استفاده در منازل و مناسب بافت شهری، موتور برق تک فاز می تواند گزینه بهتری برای ما باشد. موتور برق سه فاز با ولتاژ ۳۸۰ معمولا برای مصارف صنعتی و ابزار های سنگین نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع موتور برق بر اساس برق مصرفی
در ابتدا به معرفی برق تک فاز و سه فاز می پردازیم:
موتور برق تک فاز
به زبان ساده، برق متناوبی که در پریز برق ساختمان خود داریم برق تک فاز است. در ایران از ولتاژ استاندارد ۲۲۰ ولت و فرکانس ۵۰ هرتز استفاده می شود. در برق تک فاز دو رشته سیم داریم که یک رشته سیم فاز ۲۲۰ ولت متناوب است و رشته سیم دیگر نول.
موتور برق سه فاز
در این نوع برق بر خلاف برق تک فاز، سه عدد فاز و یک عدد نول داریم که توسط مینیاتوری سه فاز به سیستم وارد می شوند. در برق سه فاز هر زمان که جریان برق مصرفی سه فاز ۳۸۰ ولت باشد، به سادگی می توان از موتور برق سه فاز متناسب با توان مورد نیاز استفاده کرد ولی اگر بخواهید همزمان از برق تکفاز هم بهره ببرید می توانید یک رشته از فاز را با یک نول جداگانه استفاده نمایید.
پیشنهاد آوان سولار : اگر هم برق تک فاز و هم به برق سه فاز نیاز دارید یا در آینده به برق سه فاز نیاز پیدا می کنید بهتر است موتور برق سه فاز را تهیه کنید و از هر فاز به صورت جداگانه با یک رشته نول، برق تک فاز مورد نیاز خود را تامین نمایید. فقط باید به یک نکته مهم توجه نمایید و آن این است که بین فاز های گرفته شده باید تقسیم بار درست و متعادل صورت گیرد و از یک فاز خیلی بیشتر یا کمتر از دو رشته فاز دیگر بار گرفته نشود.
خط توزیع برق سه فاز به همراه نول
کاربرد موتور برق
مدل ها و برند های متفاوتی از موتوربرق در سراسر جهان وجود دارد و در هر منطقه ای که جریان برق وجود ندارد یا به صورت موقت قطع شده از موتور برق استفاده می شود.
از کاربردهای موتور برق یا مولد الکتریکی می توان به استفاده در باغ و ویلا های خارج شهر، جوشکاری سیار، کارگاه های عمرانی کوچک، مزارع و کشتزار ها، زمین های کوچک کشاورزی، تامین برق ماینر، هیئت های مذهبی و تامین روشنایی مورد نیاز مراسم کوچک، مصارف خانگی که موتور برق پرتابل و قابل حمل مورد نیاز است نام برد.
اجزاء موتور برق
موتور برق از اجزاء بسیار متعددی تشکیل شده است. در حالت کلی اجزاء اصلی یک موتور برق ساده که از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند عبارتند از:
- موتور احتراقی
یکی از اجزاء اصلی موتور برق، که مهمترین وظیفه را بر عهده دارد موتور احتراقی آن می باشد و قسمت تامین کننده نیروی محرکه است. موتور انرژی مکانیکی را برای تبدیل آن به انرژی الکتریکی یا برق تامین می کند.
- مولد برق ژنراتور
الترناتور یا ژنراتور وظیفه تبدیل انرژی مکانیکی دریافتی از موتور به انرژی الکتریکی را بر عهده دارد. در موتوربرق ها معمولا از نوع دو پل یا ۳۰۰۰ دور استفاده می شود.
- سیستم تنظیم کننده ولتاژ یا AVR
این سیستم وظیفه بالانس مقدار جریان ولتاژی که از سیستم خارج می شود و همچنین عمل قطع جریان در صورت ایجاد نوسانات را در صورت نیاز بر عهده دارد.
- مخزن سوخت
در این بخش از سیستم سوخت رسانی بسته به نوع موتور برق تفاوت هایی وجود دارد:
- در حالت کلی منبع ذخیره موتور برق گازوئیلی کوچکتر از موتور برق بنزینی است و در موتور برق گازی مخزن سوخت وجود ندارد.
- حجم مخزن در مدل های گازوئیلی و بنزینی باید به اندازه ای باشد که بتواند حداقل به میزان ۱۰ ساعت کارکرد دستگاه با ۵۰ درصد توان نامی سوخت ذخیره کرده و ظرفیت روشن نگه داشتن دستگاه را داشته باشد.
- روغن
به دلیل کارکرد مداوم اجزاء موتوربرق و تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی و ساییدگی هایی که رخ می دهد، جهت به حداقل رساندن سایش و در نتیجه آسیب در موتور و سایر اجزا از سیستم روغن کاری استفاده می گردد.
انواع روغن مورد استفاده توسط کمپانی سازنده در کاتالوگ دستگاه پیشنهاد شده ولی به صورت معمول در مدل های بنزینی و گازی روغن ۱۰W40 یا ۲۰W50 پیشنهاد می گردد. در مورد موتور برق های دیزلی از روغن موتور سوپر توربو بهران ۱۵W40 استفاده گردد.
- تابلوی ATS (تابلوی اتوماتیک)
- دسته
- شاسی
- باتری
- ژنراتور
- موتور
- استارت
- چرخ
- نمایشگر ساعت کارکرد
- پریز خروجی
- کلید استارت
- باک
- گیج روغن
مقایسه انواع موتور برق
| نوع موتور برق | بنزینی | گازی | گازوییلی |
| سوخت | در دسترس | صرفا لوله کشی شده | در دسترس |
| ایمنی | زیاد | بالا | بسیار زیاد |
| طول عمر | متوسط | با دوام | با دوام |
| صدا | متوسط | کم صدا | نسبتا زیاد |
| آلایندگی | متوسط | بسیار کم | نسبتا زیاد |
نحوه محاسبه توان موتور برق
اغلب افرادی که برای خرید موتور برق اقدام می کنند، در مورد عدم ارتباط مدل موتور برق و کد ها و سری های آن با میزان توان تولیدی اطلاعات تکمیلی ندارند و به اشتباه عدد مدل ها را به عنوان توان خروجی دستگاه در نظر می گیرند. به عنوان مثال موتور برق جیانگ دانگ (Jiang Dong) مدل ۱۰۰۰۰ دارای خروجی برقی معادل ۱۰۰۰۰ وات یا ۱۰ کیلو وات نیست و خروجی آن ۷٫۵ کیلووات است، یا هوندا المکس سری ۷۶۰۰ توانی در حدود ۶٫۵ کاوا دارد. پس در هنگام خرید ابتدا توان مورد نیاز خود را شناسایی کرده و سپس به کاتالوگ موتور برق مورد نظر بروید و پس از مطالعه اطلاعات فنی و پلاک مشخصات آن نسبت به خرید اقدام نمایید.
نحوه انتخاب موتور برق؟
زمانی که نیازمند خریدن یک موتور برق هستیم باید به نکاتی که ما را در خرید یک موتور برق ایده آل راهنمایی می کنند توجه کنیم:
برای چه مکانی موتور برق می خواهیم؟
بسیار مهم است که در وهله اول مشخص کنیم برای چه مکانی موتوربرق می خواهیم. مثلا موتور برق مورد نیاز ما برای شغل جوشکاری است یا برای استفاده در ویلای شخصی.
زمان مصرف چگونه است؟
- موقت: در مکانی حضور دارید که از موتور برق برای موارد اضطراری استفاده می شود.
- دائم: به هیچ عنوان دسترسی به سیم کشی برق ندارید و کارکرد موتور برق دائمی است.
چه توانی مورد نیاز ما است؟
باید به این نکته توجه داشت که میزان توان برق مصرفی مورد نیاز چه مقدار است و بعد از به دست آوردن اطلاعات تکمیلی اقدام به خرید موتور برق مورد کرد.
موتور برق دارای جریان یکسان
اگر موتور برق برای مکان هایی است که لوازم حساس به نوسانات برق وجود دارد، باید حتما سراغ موتور برق هایی بروید که دارای سیستم AVR هستند. این سیستم قابلیت یکسان سازی نوسانات برق را بر عهده دارد و باعث طول عمر لوازم شما می شوند.
محل قرار گیری موتور برق
اینکه موتور برق در چه محیطی قرار بگیرد می تواند تا حدودی تعیین کننده طول عمر موتور برق باشد. برای در امان ماندن موتور برق و طول عمر بیشتر آن در محیط های باز باید از موتور برق کانوپی دار استفاده کرد.
مکانیزم روشن و خاموش شدن موتور برق
موتور برق هایی که دارای استارت الکتریکی هستند کارکرد بسیار ساده تری نسبت به موتور برق هایی دارند که با استارت دستی و هندل روشن می شوند.
تجهیزات جا به جایی موتور برق
هنگام انتخاب موتور برق برای خرید، حتما به وسایل جا به جایی آن مانند چرخ و دسته دقت کنید. موتور برقی که چرخ و دسته دارد به راحتی جا به جا خواهد شد، در غیر این صورت باید هزینه اضافی پرداخت کنید.
سوخت موتور برق مورد استفاده شما چه باشد؟
- اگر به گاز شهری دسترسی دارید و استفاده شما از موتور برق موقتی است، موتور برق گازی بهترین گزینه است.
- اگر به بنزین دسترسی دارد و می خواهید به طور موقت از موتوربرق استفاده کنید، موتور برق بنزینی می تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.
- در صورتی که به برق مورد نیاز برای مصارف عمومی دسترسی ندارید و مدت زمان مورد نیاز شما زیاد است، می توانید از موتور برق گازوئیلی یا موتور برق دیزلی استفاده کنید.
مخزن سوخت موتور برق
هر چقدر مدت زمان بیشتری از موتوربرق استفاده شود، به باک بزرگ تری نیاز خواهد بود. پس باید موتور برقی تهیه شود که نیاز مصرف کننده را از لحاظ مدت زمان کارکرد تامین کند.
موتور برق دست دوم
موتور برق یک دستگاه الکتریکی و مکانیکی می باشد که در طول استفاده از آن امکان مستهلک شدن برخی از قطعات وجود دارد که گاهی تعمیر آن مقرون به صرفه نمی باشد. و با توجه به اینکه میزان استفاده از موتور برق دست دوم مشخص نمی باشد، لذا آوان سولار خرید موتور برق دست دوم را پیشنهاد نمی نماید.